Gıda İsrafının Dünyaya Etkisi
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), dünyada insan tüketimi için üretilen gıda miktarının 3’te 1’inin israf edildiğini, bu israfın ekonomik değerinin yaklaşık 990 milyar dolara karşılık geldiğini açıkladı.[1] Bu boyuttaki bir gıda israfı sonucunda yalnızca yiyecek besin maddelerinin kaybından değil, aynı zamanda suyun, enerjinin, zamanın ve dünyaya ait olan öz kaynakların kaybından da söz edilmesi gerekir. Dünyada tarımı, ekonomiyi, çevreyi ve doğal dengeyi, küresel ısınmayı ve iklim krizini, insan ve hayvan sağlığını, politikayı, uluslararası ilişkileri, kişilerarası gelir dağılımını, sosyal eşitliği ve insana dair daha pek çok alanı aynı anda bu derece etkileyen belki tek problem israftır. Bir yılda israf edilen gıdaların en az yüzde 60’ı geri kazanılması mümkün haldeyken kaybedilir. Bu acı gerçeği göz önünde bulundurarak durumun ciddiyetini kavramak ve sürdürülebilir tüketim alışkanlıkları geliştirmek üzere harekete geçmek için en doğru zamanın şu an olduğunu bilmek gerekir. Gıdayı, doğayı, dünyayı lâyıkıyla korumak ve onu gelecek kuşaklara en güzel haliyle aktarmak sürdürülebilirlik ile mümkündür.
Sürdürülebilirlik Nedir?
Gıda israfı, insan tüketimi için üretilen besinlerin üretim aşamasından sofraya kadar süregelen yolculuğunda yaşadığı herhangi bir kayıp olarak tanımlanır. FAO’nun bu tanımı doğrultusunda besinin miktar olarak kaybedilmesi ne kadar israf ise herhangi bir nedenle değer kaybetmesi de o kadar israftır. Yani ekmeğin uygunsuz saklama koşulları nedeniyle küflenmesi ile buğdayın zamanından geç hasat edilmesi dünyayı aynı alanda, farklı şekillerde etkileyen israflardır. Dolayısıyla gıda israfını kontrol altına alabilmek ve sürdürülebilir tüketim alışkanlıklarını geliştirmek için “gıda” tanımını ve taşıdığı değeri iyi bilmek ve onu her türlü değer kaybına karşı koruyabilmek gerekir.
Başka bir deyişle sürdürülebilirlik, var olan bir maddenin (havanın, suyun, enerjinin, gıdanın, eşyanın, kısaca herhangi bir amaçla kullanılması mümkün olan her şeyin) mümkün olan en iyi şekilde değerlendirilmesi şeklinde özetlenebilir.[2] Sürdürülebilir tüketim alışkanlıklarının dört boyutu; çevresel sürdürülebilirlik, ihtiyaç dışı tüketimin önlenmesi, tasarruf ve yeniden kullanılabilirlik olarak ortaya konur. Dolayısıyla var olan bir şeyin sürdürülebilirliğini artırmak için onu çevre ile bir bütün olarak ele almak ve gerektiğinde çevreye geri kazandırmak, ihtiyaç dışı tüketimin önüne geçmek, kullanılması durumunda mümkün olan en tasarruflu hali ile tüketmek ve yeniden kullanımı mümkün ise onu her alanda yeniden kullanmaya çalışmak gerekir. Bu sayede, bilinçli gıda tüketiminin kapıları açılmış olur.
Bilinçli Gıda Tüketimi Alışkanlıkları Kazanmak İçin Ne Yapabiliriz?
1. İhtiyaç Dışı Satın Almayı Durdurabiliriz.
Alışverişten önce elde olan malzemeleri kontrol edebilir, alışveriş listesini bu doğrultuda hazırlayabiliriz. İhtiyaç dışı satın almanın önüne geçebilirsek gıda israfını kontrol altına almaya başlayabiliriz.
2. Gıdayı Doğru Koşullarda ve Özenle Saklayabiliriz.
Bozulabilir gıdalar için ideal saklama koşullarının bilinmemesi ve özellikle sebze-meyve grubu yiyeceklerin tazeliğini yitirmeden önce nasıl değerlendirileceği konusunda karmaşıklık yaşanması, gıda israfını artıran başlıca nedenler arasındadır. Bu doğrultuda her besin grubu için uygun saklama koşulları hakkında bilgi sahibi olabilir ve gereken koşulları sağlayarak gıdanın sürdürülebilirliğini artırabiliriz.
3. Artan, Kalan Besinleri Dönüştürebiliriz.
Bir nesnenin sürdürülebilirliğini artırmak için belki de en önemli kural ondan mümkün olan en iyi şekilde, en uzun süre faydalanabilmektir. Dolayısıyla yiyeceklerin “artan” kısımlarını çöp olarak kabul etmemek, onları birer “artı” olarak görmek ve o şekilde değerlendirebilmek gerekir. Örneğin bir önceki akşam yemeğinden artan pilav ile bugün güzel çorba yaparak, o besinin sürdürülebilirliğini, belki daha aşina olduğumuz tabiri ile “bereketini” artırmış oluruz.
Toprağı gelecek nesillere en iyi, en temiz, en verimli ve en bereketli haliyle teslim edebilmek için onu ekip, biçip, sürmek kadar “sürdürebilmek” de önem taşır. Siz de bilinçli gıda tüketimi alışkanlıkları kazanarak sürdürülebilir yöntemlerle gıda israfının azaltılmasına katkıda bulunabilir, dünyamızın yarınlarına olumlu bir etki bırakabilirsiniz.
Kaynakça:
(1): https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1592019
(2): https://www.researchgate.net/publication/337700334_GIDA_URUNLERININ_SURDURULEBILIR_TUKETIMI_BAGLAMINDA_TUKETICI_
