Çocuklarda Kaynak Bilincini Oluşturmak
2021 Birleşmiş Milletler Gıda İsrafı Endeksi Raporu sonuçlarına göre Türkiye’de yıllık gıda israfı 7,7 milyon tondan fazladır. Bunun en büyük sebeplerinden biri “Bu gıdalar sofraya nereden, nasıl geliyor? Üretilen gıdalar bir noktada tükenir mi?” sorularına verdiğimiz cevapların yeterince içselleştirilmemesi olabilir. Zira yetişkinlerde, ilerleyen yaşla birlikte katılaşan bazı yaklaşımları ve davranışları değiştirmekte zorlanabildiklerinde, kaynak bilinci oluşturma konusunda en etkili çözümlerden biri çocuklarımızı bilinçlendirmek olacaktır. Gıda israfı istatistikleri her ne kadar üzücü de olsa, çocuklarla kaynak bilinci oluşturmak için iletişim kurarken onları karamsarlığa sürüklememeye özen gösterilmelidir.
Kaynaklar Nelerdir?
Kaynakları bilinçli kullanma farkındalığını oluşturmadan önce çocuklara kaynak çeşitlerini sorgulatmak önemlidir. Tarım faaliyetlerinde harcanan su, ürünlerin işlenmesinde kullanılan elektrik ve araç yakıtı gibi detaylara zaman zaman değinebilirsiniz. Bunu, severek izledikleri çizgi filmdeki bir sahneyi referans alarak yapabilir, bu şekilde ilgilerini daha çok çekebilirsiniz. Tarım hakkında bir diyalog başlatıp onlara bu konuda sorular sorarak, görsellerle destekleyerek sohbet edebilirsiniz. Örneğin pirinç tarlasında pirinç toplayan insanların fotoğrafını gösterip “Pirinç yetiştirmek için oldukça fazla su harcanıyor. Toplaması da çok zahmetli görünüyor, değil mi? Keşke tabağımızdaki pirinçlerin değerini bilsek ve hiç çöpe gitmese… Suya da yazık oluyor pirinçlere de...” gibi basit görünen konuşmalar yapmak, çocuğun zihninde tahmin bile edemeyeceğiniz derinlikte izler bırakabilir.
Kaynak Bilincinin Temelini Deneyimle Atıyoruz
Çocuklar gördükleri ve maruz kaldıkları davranışları sorgulamadan benimseyemezler. Bu yüzden, zihinlerindeki bir odayı aydınlatmak için o odanın konseptini anlatmak yerine, konsepte uygun davranışlar sergileyerek göstermeniz ve rehberlik etmeniz ilk etapta çok daha etkili olacaktır. Yiyeceklerin nasıl yetiştiği veya üretildiği, nasıl yemeye hazır hale geldikleri, tükenebilir malzemeler oldukları gibi öğretilerle, bu konularda deneyim sahibi olmalarını sağlayarak zihinlerinde kalıcı hale getirebilirsiniz. Örneğin; bahçeniz veya şartları uygun bir balkonunuz varsa birlikte sebze/meyve yetiştirebilir, ürünleri çocuğunuzla beraber toplayarak “Bugün domates çorbası yapacağız. Beş tane domates toplamamız yeterli, fazla toplarsak evde çürürler ve bahçede yarına yetecek domatesimiz kalmaz” gibi cümlelerle onları bu sürece ortak ederek farkındalık kazanmalarını sağlayabilirsiniz. Deneyimle pekiştirildiği için bu farkındalık kalıcı hale gelecektir.
Çocuğunuzla beraber manav alışverişi yapmak, satıcıyla iletişim kurmalarını sağlamak da farkındalık oluşturmakta etkili olabilir. “Bu sene çilekler geçen seneye göre geç satılacak gibi duruyor. Bir sıkıntı mı yaşanıyor, satıcıya sorar mısın?” gibi sorularla onu iletişime davet etmenin etkisi büyüktür. Bu sayede üretim süreçlerinde sıkıntı yaşanabileceğini, elindeki gıdaların kıymetini bilmesi gerektiğini çünkü üretiminde su, elektrik gibi kaynaklarımızın harcandığını, özellikle günümüzde kuraklık gibi büyük bir problem varken suyu israf etmemesi gerektiğini bizzat kendi deneyimi üzerinden öğrenip pekiştirecektir.
Porsiyon Ayarlamasını Çocuk Yaparsa
Çocuğunuzun ne yemek istediğini ve porsiyonlarını büyük ölçüde kendisinin belirlemesini sağlayıp bunu “israf etmemek” şeklinde temellendirmek kaynakları bilinçli kullanma farkındalığına katkı sağlar. Bu şekilde çocuğunuz basit bir örnekle, yemek miktarı fark etmeksizin kişi başı ücret alınan açık büfe bir restoranda istediği yemekten ne kadar yiyebilecekse sadece o kadarını tabağına alması gerektiğini bilen, aynı ücreti ödeyecek de olsa tabaklarca yemek almayan bilinçli bir birey olarak yetişmiş olacaktır.
Çocuğunuza kaynakları bilinçli kullanmayı ve bilinçli kullanmadığında sonuçlarının neler olabileceğini öğretmek için en etkili yöntem, onun bu farkındalık yolculuğuna sabırla eşlik edip sizden aldığı bilgileri kendi tecrübeleriyle pekiştirmesini sağlamaktır. Böylelikle küresel bir sorun haline gelen kaynak sorununu belki de ileride çözüme yaklaştıracak kadar içselleştirmiş bireyler yetiştirmiş olacaksınız.
