Çocuklarda Doğru Porsiyonlama ve Doğru Porsiyonlamanın Gıda İsrafındaki Önemi
Doğru porsiyonlama ile gıda israfının önüne geçebiliriz!
ÇOCUKLARDA DOĞRU PORSİYONLAMA VE DOĞRU PORSİYONLAMANIN GIDA İSRAFINDAKİ ÖNEMİ
Dünyada yemek ve tüketim alışkanlıkları hızla değişirken, insanlar bir yandan obezite ile bir yandan da açlıkla mücadele etmektedir. Bu aradaki dengeyi bulmak gelecek nesillerin sağlıklı ve iyi bir yaşam sürebilmesi için oldukça önemlidir. Dünya genelinde 840 milyon insan açlıkla mücadele etmektedir ve 2050 yılında bu sayının 9,7 milyara ulaşması beklenmektedir. Küresel çapta her yıl insanların tüketimi için üretilen gıdaların yaklaşık üçte biri ise israf edilmektedir. Bu oran yaklaşık %35’e denk gelmektedir. Rakamların her geçen büyük bir ivmeyle artış gösterdiği günümüzde gıdaların ve kaynakların bilinçli kullanımı, üretim zamanındaki gıda kaybını en aza indirmek, gıda seçimi ve tüketim konusundaki bilincin oluşması oldukça önemli bir durum haline gelmiştir. Çünkü israf edilen bu gıdalarla yaklaşık 800 milyon insanın açlık durumundan kurtulması mümkündür. Gıda kaybı ve gıda israfının beraberinde getirdiği su, toprak, enerji gibi kaynakların kaybının da hem şimdiki hem de gelecek nesiller için büyük tehlike oluşturduğu göz önünde bulundurulmalıdır.
İsraf denildiğinde özellikle Türkiye’de akla ekmek ve tahıl ürünleri gelmekte fakat küresel çapta yapılan raporlarda tahıllar için %30, kök sebze ve meyveler için %40-50, yağlı tohumlar, et ve süt ürünleri için %20, balık grubunda % 30 gıda israfı olduğunu belirtilmektedir. Bu noktada ilk başta evlerimizdeki mutfaklarda değişiklikler yapmak hem çocukları hem yetişkinleri bu konuda bilinçlendirmek, doğru porsiyonlama ve saklama koşullarını öğretmek birinci öncelik olmalıdır. Çocukluktan itibaren kazandırılan bu bilinç hem sağlıklı bir hayatı hem de gelecek yaşam için sürdürülebilir ve bol kaynaklı bir yaşamı mümkün kılar.
Peki çocuklara bu bilinç nasıl kazandırılabilir ve doğru porsiyon miktarının önemi nedir?
Çocukların günlük gereken besin ögesi ihtiyaçlarını yeterince karşılaması güncel sağlığının korunmasında, besin ögesi yetersizliklerine bağlı sağlık sorunları ve gelişim geriliklerinin yaşanmaması için çok önemlidir. Çocukların kemik gelişiminin önemli olduğu gelişme çağında süt grubunun gün içerinde 3-4 porsiyon tüketilmesi ve bu süt grubu çeşitlerinin farklı alternatiflerini içermesi hem gereken besin ögelerinin alınmasında hem de çeşitlilik ve çocuğun eğlenerek yemek yemesine katkıda bulunacaktır. Süt ve ürünleri grubunda süt, kefir, yoğurt, tam yağlı peynirler, tercih edilir. Bunlar direkt tüketilebileceği gibi, yemeğin yanında, çorba olarak, ara öğün olarak, sağlıklı bir anne keki/ kurabiyesinin yanında da tüketilebilir. Meyve ve sebzeler çocukların tüketiminde seçici davrandığı ama aynı zamanda bazı değişiklerle çocukların sevebileceği ve isteyerek tüketebileceği bir grup. Günlük 2 porsiyon sebze, 2-3 porsiyon meyve tüketimi C, B, A, K, E gibi vitaminlerinin alınmasına, bağışıklığın korunmasına katkıda bulunur. Çocukların meyve ve sebzeleri sevmesi ve sürekliliğini sağlaması için çeşitli öğretici aktiviteleri planlanabilir. Meyve ve sebzelerin özellikleri, yararları, öğretilebilir; birlikte yemek pişirilebilir, salatalar hazırlanabilir; meyve ve sebzelerin renkleri kullanılarak farklı tarifler yapılabilir, doğru meyve ve sebze miktarı oyunlarla öğretilebilir. Et/ kuru baklagil/yumurta grubundan günde 2-3 porsiyon tüketim gereken protein ve sağlıklı yağın alınmasında, kas gelişiminde oldukça önemli. Bir porsiyon et 30 gram iken bir porsiyon kuru baklagil yemeği 3 yemek kaşığı nohut, kuru baklagil, mercimek miktarına eşittir. Yağlı tohumlar da sağlıklı yağın alınmasında önemli bir gruptur. Bu grupta çocukların tüketmeyi en çok sevdiği ceviz, fındık, badem, yer fıstığı, kaju yer almaktadır. Günlük 10 adet badem, 2-3 adet bütün ceviz, 8-10 adet fındık porsiyonlarından bir tanesinin seçimi günlük yağlı tohum miktarının karşılanmasında yeterli olacaktır. Tahılların tüketimi ise günlük 6-10 porsiyon önerilmektedir. Bu grup hem gereken enerjinin karşılanmasında hem B ve E grubu vitaminlerin tüketimi için oldukça önemlidir. Bulgur, pirinç, makarna gibi tahılların bir porsiyonu pişmiş halde 2-3 yemek kaşığıdır. Bunların yerine bir adet orta boy patates veya bir dilim ekmek de porsiyonlandırılabilir. Çocukların tüketmeyi çok sevdiği patates, makarna, pilav gibi tahıl yemekleri sağlıklı tercihler yapılarak ve içerisine sebze grubundan salata veya yanına et grubundan kırmızı et, beyaz et, balık ya da süt grubundan yoğurt koyularak çeşitlendirilip vitamin ve mineral açısından zenginleştirilebilir.
Unutmayalım ki gıda israfında doğru porsiyonlama ve doğru gıda seçiminin önemini çocuklara anlatmak ve kavratmak, onlarda bu konularda bilinç oluşturabilmek hem sağlıklı bireylerin yetişmesi hem de gelecekte gıda ve kaynaklara erişiminin kısıtlanmaması için oldukça önemlidir.
KAYNAKÇA
https://turkiye.un.org/tr/sdgs
Türkiye Sağlıklı Beslenme Rehberi (TÜBER), 2022.
Cebirbay, M. A. & Bayrak, E. (2022). Fruit and Vegetable Consumption, Attitudes and Knowledge in Preschool Children and Adolescents . Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi , 11 (3) , 389-396
Solmaz, P., Başkale, H. (2022). Çocuklarda Meyve ve Sebze Tüketimini Artırmaya Yönelik Kanıt Temelli Yaklaşınmlar, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi 2022; 7(1): 145-150.
Kotykova, O., Babych, M., & Kuzmenko, O. (2021). Environmental Impacts of Food Loss and Waste: Land Degradation. Future of Food: Journal on Food, Agriculture and Society, 9.
Özçiçek Dölekoğlu, C. (2017). Gıda Kayıpları, İsraf ve Toplumsal Çabalar . Tarım Ekonomisi Dergisi , 23 (2) , 179-186 . DOI: 10.24181/tarekoder.364946
